Theresa May ziet zich geconfronteerd met de eerste echte test van haar leiderschap als premier nu advocaten in het Londense High Court betogen dat ze de vraag of Groot-Brittannië uit de EU stapt moet voorleggen aan het parlement.

Drie van de meest ervaren rechters van Groot-Brittannië hebben maandag argumenten aangehoord over waarom het parlement zou moeten stemmen over het in werking treden van Artikel 50.

Artikel 50 start officieel het twee jaar durende proces van het Britse vertrek uit de Europese Unie en Theresa May heeft te kennen gegeven het artikel in maart volgend jaar in werking te stellen. Maar er is toenemende druk om te stemmen over het activeren van het artikel, een stap die volgens sommige commentatoren zou kunnen leiden tot het afzwakken of zelfs het herroepen van de Brexit.

De advocaten die een aantal verschillende eisers vertegenwoordigen zeggen dat het onwettig zou zijn als May bij het in gang zetten van het Britse vertrek uit de EU “koninklijk gezag” zou gebruiken – de macht die een regering heeft gekregen om beslissingen te nemen zonder stemming in het parlement.

Parlement moet oordelen

Advocaat Patrick Green die Britse expats vertegenwoordigt zei bij de ‘Royal Courts of Justice’ dat het “boven elke twijfel verheven is” dat de huidige wetten verhinderen dat verdragen en nationale wetten kunnen worden ingetrokken zonder eerst het parlement te raadplegen. Green verwees daarbij naar het Toetredingsverdrag tot de Europese Gemeenschap uit 1972 en het EU-verdrag uit 2011.

Hij betoogde dat deze eerdere wetgevingsprocessen, waarbij Groot-Brittannië een deel van zijn macht moest afstaan aan de EU, voorbeelden zijn van beslissingen waar alleen het parlement over kan oordelen. Het in werking stellen van Artikel 50 zonder dat het parlement daar eerst een wet over aanneemt zou betekenen dat de regering van May een parlementaire beslissing terugdraait zonder daar het parlement zelf over te raadplegen, zei hij.

"Het kan niet zo zijn dat de regering zich met een pennenstreek de macht toekent om verdragen op te zeggen, nationale rechten af te nemen en door het parlement genomen beslissingen terug te draaien zonder goedkeuring van het parlement."

Advocate Helen Mountfield die de gecrowdfunde groep People's Challenge vertegenwoordigt zei tegen het hof dat het in werking stellen van Artikel 50 zonder parlementaire goedkeuring in zou gaan tegen de 'Scotland Act', die nationale Schotse wetgeving beschermt tegen veranderingen zonder een fatsoenlijke parlementaire procedure. "De kroon heeft niet het recht om nationale wetten op te leggen of in te trekken", zei ze.

Koninklijk gezag niet ondergraven

Het gerechtshof was afgeladen vol om de tweede dag van deze historische zaak te kunnen volgen. Als de rechters in het voordeel van de eisers beslissen heeft dat niet alleen invloed op hoe en wanneer de Britten het blok van 28 landen verlaten, maar zal dat ook een grote verandering van het grondwettelijke landschap van Groot-Brittannië betekenen.

Het standpunt van de regering werd verdedigd door landsadvocaat Jeremy Wright. Hij betoogde dat de parlementsleden is verteld dat de regering van plan is het 'koninklijk gezag' te gebruiken om artikel 50 in werking te stellen als gevolg van het Brexit-referendum en dat er na die uitspraak van het volk geen nieuwe wetgevende processen nodig zijn om de uitkomst tot uitvoering te brengen.

"Als algemeen principe geldt dat uit een verdrag stappen een zaak van de kroon is. Dit valt helemaal binnen de verwachting van het parlement. Het 'koninklijk gezag' wordt hiermee niet ondergraven", zei hij.

De landsadvocaat beschuldigde de eisers ervan het juridische debat politiek te maken door de parlementsleden "dezelfde vraag" te willen stellen als het volk al heeft beantwoord op 23 juni.

Scheldpartijen

De zaak is donderdag begonnen en zal dinsdag afgerond worden. De beslissing wordt half november verwacht. Naar verwachting zullen de eisers in hoger beroep gaan bij het Hooggerechtshof als de rechters zich tegen hen keren.

De zaak speelt zich af tegen de achtergrond van een verhit debat tussen 'Remainers' die willen dat een Brexit aan een nauwkeurig parlementair onderzoek wordt onderworpen en 'Brexiteers' die de 'Remainers' beschuldigen van een poging de wil van het Britse volk naast zich neer te leggen.

Sommige mensen die de zaak bijwoonden werden uitgescholden toen ze het gerechtshof betraden. De voorzitter van het hof opende de zitting met de mededeling dat de scheldpartijen "hartstikke fout" zijn en dreigde met maatregelen.

De zaak gaat dinsdag verder.